ZABYTKI PARAFII

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY ŚWIĘTEGO MICHAŁA ARCHANIOŁA W CZERNICY

Najstarszym i najważniejszym zabytkiem w Czernicy jest kościół św. Michała Archanioła wzniesiony w XIII wieku. Świątynia charakteryzuje się wieloma późnoromańskimi i wczesnogotyckimi stylami architektonicznymi. Jest to stosunkowo niewielka, ale wysoka budowla kamienna. Od strony południowej do bryły kościoła przylega smukła, kwadratowa wieża dzwonnicza. Wejście główne ozdobione jest portalem ostrołucznym, w prostej formie, pozbawionym dekoracji.

Główny ołtarz został zbudowany w latach 1605 – 1615. Składa się z trzech kondygnacji, które w niezwykle bogatych formach rzeźbiarskich i snycerskich przedstawiają problematykę zbawienia i odkupienia. Ołtarz wieńczy rzeźba przedstawiająca pelikana karmiącego potomstwo własną krwią. Po obu jego stronach widnieją figury Mojżesza i prawdopodobnie kapłana Melchizedecha. W górnej kondygnacji przedstawiono scenę stworzenia Adama i Ewy. Jeden z flankowanych medalionów ukazuje Kaina zabijającego swego brata Abla. W środkowej części dojrzeć można płaskorzeźbę z Abrahamem, składającym w ofierze Bogu swego jedynego syna Izaaka. Po prawej stronie kolejny flankowany medalion ze sceną walki Jakuba z Aniołem. W największej części ołtarza boczny medalion zawiera scenę Zwiastowania, a dalej zauważyć można postać świętego Piotra. Przepiękna i najobszerniejsza płaskorzeźba to ukrzyżowanie Chrystusa. Po jej prawej stronie widać odpowiednio figurę św. Pawła i kolejny flankowany medalion ze sceną Narodzenia. Ołtarz zawiera blisko sto kunsztownie wykonanych figur o głębokiej wymowie ikonograficznej. Tę wspaniałość ołtarza wydobyto i podkreślono dzięki jego gruntownej renowacji i konserwacji, przeprowadzonej w 2002 roku . Wzdłuż ściany prezbiterium nad zakrystią ciągnie się drewniana empora powstała w 1615 r. Zdobi ją 12 scen ze Starego Testamentu, wśród których wyróżniają się bardzo realistyczne akty Adama i Ewy, przedstawione na tle leśnego pejzażu. Empora chóru ozdobiona jest przepięknymi scenami z Nowego Testamentu: Modlitwa Jezusa w ogrodzie oliwnym, Pojmanie, Sąd u Piłata, Biczowanie Jezusa, Cierniem ukoronowanie i wyszydzanie Chrystusa, Droga krzyżowa, Śmierć na krzyżu, Zdjęcie z krzyża, Złożenie w grobie, Zmartwychwstanie, Ukazanie się niewiastom, Objawieni się uczniom Wniebowstąpienie Jezusa Chrystusa. Na chórze znajdują się barokowe, do dziś sprawne organy. W bocznej kaplicy obok kruchty znajduje się przywieziona z Portugalii figura Matki Boskiej Fatimskiej. Umieszczone są także nagrobki dzieci właścicieli pałacu, które niegdyś były pochowane w krypcie pod kaplicą. Okno ozdobione zostało witrażem z wizerunkiem Papieża Jana Pawła II w roku jubileuszowym 2000. Wykonany z piaskowca ołtarz posoborowy, wspaniale komponujący się z całym wnętrzem prezbiterium, zastąpił - w 2006 - roku dotychczasowy skromny, ołtarz drewniany.

KOŚCIÓŁ FILIALNY ŚWIĘTEJ JADWIGI W CHROŚNICY

W górnej części rzeki Lipki leży niewielka wieś Chrośnica. Dzieje miejscowości , która pozostawała wyraźnie na uboczu wydarzeń historycznych, nie są dobrze rozpoznawalne. Jednak na szczególną uwagę zasługuje późnogotycki inkastelowany kościół filialny św. Jadwigi z końca XV wieku. Jest to niewielka, kamienna budowla z prostokątną oskarpowaną nawą i kwadratową wieżą. Wieńczy ją drewniana nadbudówka i bardzo wysoki, ok. 20-metrowy, smukły hełm iglicowy, kryty gontem. Prowincjonalne, barokowe wyposażenie kościoła powstało na początku XVIII wieku. W skromnym prezbiterium znajduje się drewniany ołtarz z 1730 roku z płaskorzeźbą św. Jadwigi. Obok zwraca uwagę, połyskujące złotem tabernakulum, usytuowane w miejscu dawnego sakramentarza. W nawie zobaczyć można, biegnące wzdłuż ścian, drewniane empory, a pod nimi proste w formie kolejne sceny drogi krzyżowej. Z połowy XVIII wieku pochodzi bardzo skromna, piaskowcowa chrzcielnica.

PAŁAC

Wizerunek Czernicy urozmaica przepiękny pałac z 1543 roku, położony w rozległym, osiemnastowiecznym parku. Wiadomo jest, że już w XV stuleciu posiadały na tym terenie swoje majątki potężne i bogate śląskie rodziny Kittlitzów i Seidlitzów. Wg dokumentu z roku 1452 właścicielem posiadłości był Thymon von Seidlitz, a ostatnim potomkiem tej rodziny Hans von Seidlitz, zapisany w lokalnych kronikach w roku 1518. Schaffgotschowie pojawiają się na kartach historii Czernicy w wieku XVI, wtedy bowiem nabywają posiadłość i rozbudowują w roku 1543 pałac w stylu renesansowym. Wpływy reformacji są w tym czasie na terenie Śląska bardzo wyraźne. 12 maja 1574 roku odbyła się tutaj, zainicjowana przez Sebastiana von Seidlitz, dysputa religijna na temat grzechu pierworodnego i wolnej woli człowieka. Teologiczne rozważania toczyły się pomiędzy magdeburskim sławnym teologiem Flaciusem Illyricusem i najwybitniejszymi ewangelickimi teologami Śląska, m.in. Jacobem Colerusem. Po śmierci Baltazara II Schoffa Czernica przechodzi w posiadanie rodziny von Lest. W roku 1622 dobrze umocniony zamek oblegany był bezskutecznie przez oddziały pomocnicze króla polskiego, które cesarz Ferdynand II wysłał do walki przeciwko czeskim powstańcom. Z podobnym skutkiem kilka lat później oblegają warownię wojska burgrabiego von Dohna, który mimo swego wojennego doświadczenia i sławy, odejść musi z Czernicy bez dostrzegalnych sukcesów. Nieskuteczne oblężenia wystawiają obrońcom warowni i jej fortyfikacjom jak najlepszą opinię. Pozostałości fosy, jak również liczne szczegóły murów, zaświadczają jeszcze dziś o walorach obronnych budowli. Pod koniec XVI stulecia – 30 kwietnia 1672 roku zamek staje się scenerią tragicznych wydarzeń zapisanych w historii rodziny von Lest. Ówczesny właściciel Czernicy Oswald von Lest zostaje w trakcie rodzinnej kłótni zabity przez swego starszego brata Nicolausa. Wg dokumentów z XVIII , właścicielami pałacu było kolejno pięć znamienitych rodów. W połowie XIX stulecia, a dokładnie w roku 1858, budowla uległa sporym zniszczeniom i została prowizorycznie odbudowana w stylu neorenesansowym. Z pałacowych pomieszczeń zachowała się jedynie w przyziemiu budynku kaplica bogato zdobiona malowidłami 1563 roku. W renesansowym fryzie herbowym przedstawione są tutaj rodziny pozostające w związku z majątkiem w Czernicy. Najstarszą częścią tego wnętrza są masywne drzwi opatrzone zabytkowym, ale wciąż działającym mechanizmem rygli i zasuw. W roku 1861 posiadłość nabył radca handlowy Leopold Scholler . Majątek przekazał swojej córce Adeli zamężnej z Dietrichem von Klitzing. W rękach tej rodziny dobra pozostają do końca II wojny światowej. W końcu XIX w, pałac został rozbudowany do swojej dzisiejszej postaci, natomiast charakterystyczną stożkowa wieżę dobudowano w roku 1911. Pod koniec II wojny światowej Antr Rosenberg wywiózł do pałacu w Czernicy z Berlinen Reich Musik Kamer cenne zbiory zajmujące siedem wagonów kolejowych. Zasoby te wpadły, 8 maja 1945 roku, w ręce wojsk radzieckich, które zniszczyły większą część bezcennych dzieł sztuki. Powojenna historia pałacu nie odbiega zanadto od scenariuszy opisujących dzieje innych, podobnych obiektów. Przez pewien czas zbytek był własnością Wrocławskiego Przedsiębiorstwa Handlu Opałem i były tu organizowane kolonie letnie dla dzieci i pracowników tejże instytucji oraz firm z nią zaprzyjaźnionych. Później pałac przez kilka lat stał pusty, a po ogłoszeniu stanu wojennego, umieszczono tutaj garnizon i koszary ZOMO. Pałac otoczony jest parkiem, pochodzącym z przełomu XVII i XVIII wieku, zajmującym aktualnie powierzchnię około 10 hektarów, z czego około 5 ha jest ogrodzonych jako własność obecnych właścicieli rezydencji. Wydaje się bardzo prawdopodobne, że pierwotnie wielkość przypałacowego parku była znacznie większa, o czym świadczą do dziś pozostałości alejek wyznaczonych szpalerami starych drzew. Rezydencja bardzo często przyciąga turystów, pragnących obejrzeć pałac i sfotografować się na tle zabytkowych murów. Czernicę często odwiedzają również byli właściciele posiadłości, z którymi obecni gospodarze utrzymują przyjazne stosunki. Obecni właściciele rezydencji podkreślają, że pałac i jego najbliższe otoczenie, stanowią miejsce kumulacji dobrych energii. Tego samego zdania są specjaliści - radiesteci, którzy w czasie renowacji obiektu, często gościli w zabytkowych wnętrzach. Dzisiejsi gospodarze planują w najbliższym czasie prowadzenie kolejnych prac, które przywrócą budowli i jej otoczeniu dawną świetność.

KOŚCIÓŁ EWANGELICKI I WIEŻA DZWONNICZA

Właścicielem czernickich dóbr od 1714 roku aż do śmierci w 1748 był Christoph Ferdinand von Glaubitz, protestant oczywiście. Gdy tylko Fryderyk II Hohenzollern zajął Śląsk w 1741 r, mieszkańcy Czernicy wystąpili do króla o prawo budowy kościoła. Pod petycją, wysłaną 11 lutego 1741 r. podpisał się von Glaubitz oraz mieszkańcy Czernicy i Płoszczyny: David Binner, Johann Christian Klemm, Christian Ketzler, Christoph Schneider i kapitan Gottlieb Miller. Zezwolenie przyszło 9 marca 1742 r. Początkowo urządzono salę modlitw w długiej sali czernickiego zamku - tej samej gdzie wiek wcześniej toczyła się słynna dysputa teologiczna. Tu pierwsze kazanie - 22 kwietnia 1742 r.- wygłosił Johann Gottfried Hensel kaznodzieja z Nowej Wsi Grodziskiej. Rok później podjęto budowę świątyni. Kamień węgielny położono 15.V.1743 r., odbiór budynku nastąpił w 1 dzień adwentu 1744 r. - dokonał go M. Christian Kahl z Jeleniej Góry. Budowę prowadził mistrz murarski Schubert z Maciejowej i mistrz ciesielski Johan Christoph Stumpe z Płoszczyny.

Wzniesiono spory budynek na rzucie ośmioboku, nakryty stromym, wielospadowym dachem krytym gontem, w dolnej części połaci rozczłonkowanym małymi lukarnami pod daszkami dwuspadowymi. Otynkowane ściany przeprute były wysokimi, okrągłołucznie zamkniętymi oknami. Jednoprzestrzenne wnętrze obiegały dwie kondygnacje empor wspartych na drewnianych kolumnach. Na cele budowy, wyposażenia i funkcjonowania kościoła powołano fundację, w znacznym stopniu wspieraną przez von Glaubitza oraz przez mieszkańców - proporcjonalnie do ich stanu posiadania. I tak:

- ambonę sfinansowali: gospodarz Christoph Kohlt z Czernicy Dolnej oraz producent słodu i piwowar - Gottlieb Gottschling,

- konfesjonał - rzeźnik i urzędnik sądowy David Binner,

- chrzcielnicę - piekarz Gottlieb Stumpe,

- pierwsze organy - Christoph Burghard, kucharz dworski.

Młynarz Gottlob Gebauer ufundował szklane żyrandole, jeden żyrandol mosiężny - Gottfried Järschke z Płoszczyny, drugi mały, pod chórem - Anna Rosina Gottschling. Dekoracje ambony wykonano z fundacji rzeźnika Caspera Binnera z Czernicy, biblia norymberska na ołtarzu sfinansowana została przez trzy osoby z Płoszczyny: pani M. Baumert, państwo G. i A. M. Speer.

Fundacja miała znacznie szersze cele, wśród których istotne było również wspieranie ubogich rodzin ewangelickich, zwłaszcza dzieci i tu w dużej mierze środki finansowe płynęły od żony i córki von Glaubitza. W 1767 r. zakupiono nowe, szesnastogłosowe organy, potem zamieniono wystrój ambony i baptysterium. W 1770 roku Zygmunt Schulze z Płoszczyny podarował plac, na którym zbudowano szkołę ewangelicką. Nadal płynęły dary na rzecz kościoła: cynowy krucyfiks na ołtarz główny od Christiana Schulze, dzbanek do komunii świętej ze złoconego srebra od producenta słodu i piwowara - mistrza Gottlieba Gottschlinga, świeczniki cynowe od Georga Friedricha Rüffera, nowa Kirchenagenda - cokolwiek to znaczy - od rzeźnika i właściciela karczmy sądowej w Płoszczynie - Gottfrieda Wernera oraz tkaniny jedwabne ze srebrnymi frędzlami wykonane przez młode dziewczyny z Płoszczyny. W 50-tą rocznicę powstania kościoła - w 1792 r. kaznodzieja Ernst Lebrecht Traugott zawezwał mieszkańców do wsparcia fundacji. Pojawiły się nowe dary. Portret trzeciego pastora - Christiana Benjamina Pinzgera od właściciela karczmy sądowej w Płoszczynie, kolejny szklany żyrandol ufundowany przez młodzież Czernicy, przykrywa chrzcielnicy i cynowa misa w jej środku - od dzieci ze szkoły w Czernicy, para leśnych rogów od Ch. Benjamina Schulze Młodszego z Płoszczyny oraz - od młodzieży ze wsi - dubeltowa flaga jedwabna i para trąbek, sześć kinkietów ściennych z lusterkiem - od młodzieży ze Strzyżowca, dwa lustrzane kinkiety od nieznanego z nazwiska rodzeństwa. Po bezpotomnej śmierci kantora Zahna, jego majątek przeszedł w ręce kościelnej fundacji i stanowił podstawę finansowania budowy wieży. Kamień węgielny pod jej budowę położono 24 kwietnia 1910 r., budowę zakończono na adwent tegoż roku, 1 października zawieszono trzy dzwony, z których dwa oddano później na cele wojenne. W 1911 roku kościół gruntownie przebudowano. Około 1922 r. zawieszono drugi dzwon - stalowy. W wyposażeniu kościoła znajdowały się również portrety kolejnych, bardziej zasłużonych pastorów:

- Johann Gottfried Hensel (1742-1771)

- Christian Benjamin Pinzger (1781-1788)

- Ernst Leberecht Traugott Pinzger - brat poprzedniego pastora (1789-1808)

- Samuel Gottlob Mehwald (1809-1833)

- Gustav Matthäus Schweyer (1835-1878)

- Friedrich Peter (1901-1934)

Po wojnie kościół opuszczony przez wyznawców stał pusty, ulegając degradacji, jak spora cześć ewangelickich budowli. W związku z tym,ze groził zawaleniem konserwator wojewódzki zezwolił na jego rozebranie - w 2002 r. zobacz film Pozostała wieża na rzucie kwadratu, z galeryjką w ostatniej kondygnacji zwieńczona hełmem z sygnaturką

KRZYŻE POKUTNE

Krzyże pokutne, których znacząca liczba znajduje się na terenie parafii Czernica, to forma kary, którą musiał ponieść zbrodniarz za popełnione w tym właśnie miejscu przestępstwo. Do dziś nie wiadomo jednak, czy wyryte na krzyżach przedmioty, to narzędzia zbrodni, czy też atrybuty zawodu wykonywanego przez ofiarę.